متن کامل خبر


 
عقلانیت غربی و مؤلفه های آن

خلاصه خبر: عقل انسان بر ساختمان تربیتی او بنا می شود و در آن حوزه به فعالیت می پردازد. تعبیر قرآنی « کل یعمل علی شاکله» می تواند اشاره به این حقیقت باشد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر فلاح‌رفیع مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تربیت مدرس در جلسه شورای دانشگاه مورخه 24/07/96 به موضوع سخنان خود که "سلسله مباحث در زمینه عقلانیت قرآنی" بود اشاره کرد و سپس افزود به مناسبت همین موضوع به عقلانیت غربی و مؤلفه های آن رسیدیم. وی در ادامه به تعریف عقلانیت پرداخته و بیان داشتند: عقلانیت فضا و زمینه تفکر و تعقل است نه زمینه ای که در مورد آن فکر می کنیم بلکه زمینه‌ای‌ که داخل آن فکر می کنیم بر این اساس عقلانیت را می‌توانیم همچون زمینی بدانیم که عقل در آن بازی می کند.

ایشان در ادامه با اشاره به نقش تربیت در نوع تفکر و عقلانیت افزودند: عقل انسان بر ساختمان تربیتی او بنا می شود و در آن حوزه به فعالیت می پردازد. تعبیر قرآنی « کل یعمل علی شاکله» می تواند اشاره به این حقیقت باشد.

سخن امام حسین (علیه السلام) به لشکر عمر سعد که فرمود: «شكم‌هاي شما از مال حرام پرشده است» جمله‌ای بسیار حکمت آمیز و نظریه سازانه در این زمینه می‌باشد و مؤید این مطلب نظریه های تربیتی است که امروزه بر این باورند که عمل فکر را می سازد. دست‌کم می‌توانیم سخن از تاثیر متقابل فکر و عمل به میان آوریم، نظریه مارکس شاگرد دست‌چپی هگل هم که از تاثیر طبقه اجتماعی بر اندیشه و فکر انسان سخن به میان آورد بیانگر همین است، به نظر وی برای شناخت تفکر انسان‌ها و طرح اندیشه هرکس باید به طبقه او رجوع کرد و در قالب یک مثال گفته‌اند: بگو ببینم چه می خورد تا من به شما بگویم چگونه فکر می کند.

دکتر فلاح‌رفیع در ادامه بیان داشتند ما این را در کلیت و ضرورتش قبول نداریم؛ چرا که رابطه حتمیت و علیت در اینجا نیست. شواهد خلاف در تاریخ نیز کم نبوده است که افراد بر علیه طبقه خود قیام کرده‌اند البته تاثیر گذاری نوعی و موثریت است. بنابراین می‌توان گفت نوعاً این اتفاق می افتد. یک معنای آیه شریفه قرآن که می‌فرماید «فلینظر الإنسان إلى طعامه» می‌تواند این باشد که تغذیه آدمی فکر و عقل او را در مسیر خاص هدایت می کند.

حجت‌الاسلام ‌والمسلمین فلاح‌رفیع ادامه دادند:‌عقلانیت ناشی از تربیت است. تربیت ناشی از تئوری های تربیت و تئوری ها را پیامبران و فیلسوفان و نوابغ ارائه می دهند. شرق شناسان غربی هم نوعاً عالمانه و عامدانه همین کار را کردند. آنها آمدند تا شرق را بشناسند، عقلانیت و مؤلفه های آن را بشناسند- تا بفهمد که اینان چگونه فکر می کنند.

استاد فلسفه دانشگاه تربیت‌مدرس خاطرنشان ساختند: پس عقلانیت زمینه ای برای تفکر است زمینه ای است که عقل در آن بازی می کند حالا خود عقلانیت از چه چیز نشأت می گیرد؟ یک پاسخ اینکه از تربیت و تربیت خود متأثر از تئوری تربیت است. تئوری تربیت از نوع نگاه و نگارش به عالم زاییده می شود. نتیجه اینکه، عقلانیت در هر فرهنگی می تواند جداگانه بررسی شود و باید این کار صورت بگیرد. با این کار حتی می توان پیش بینی کرد که چگونه دیگران در آینده فکر می کنند.

وی در پایان اضافه نمود: غرب برای شناخت شرق همین کار را کرد. شرق شناسی مستشرقان فقط این نبود که بیایند تاریخ ما را مطالعه کنند و بروند و یا در و دیوار را ببینند و عکس بگیرند. بلکه آمدند بفهمند که ما چگونه فکر می کنیم. تا بتوانند بهتر مقابله کنند. این کار را کردند اکنون هم می کنند مستغربین و غرب شناسان هم می بایست با غرب چنین کنند.

ایشان ادامه دادند: یکی از مؤلفه ها عقلانیت غربی عقل خود بنیاد بود، یعنی استقلال عقل انسان در درک عالم و آدم و نیز برنامه ریزی در ساحت‌های گوناگون چون اقتصاد، سیاست، اخلاق و اجتماع و حتی الهیات ودین . نگرشی که عمدتا از دکارت آغاز شد هرچند دکارت خود متدین بود اما به هر حال تبعات سخن او به اینجا رسید که استقلال تام به عقل بشر برای حکم و داوری در همه‌ی ساحت های انسانی بخشید.

ادامه دارد ...

کانال نهاد رهبری دانشگاه

کانال دکتر فلاح رفیع


25 مهر 1396 / تعداد نمایش : 1409